Avangarde Otpora, Otpori Avangardama
U jednom minimalnom određenju, pojam Otpora možemo da definišemo kao korelat pojmovima dominacije i vlasti. Svaka dominacija rađa svoje figure Otpora. Drugim rečima, kao što nema vlasti bez dominacije, nema ni Otpora bez dominacije. No, ako pođemo od ovog kompleksnog korelata, odnosa otpora i dominacije, najćešće se susrećemo sa sledećim invarijantama:
– Otpor koji nije u stanju da afirmiše novu snagu, bazirajući se i iscrpljujući se uvek u negaciji i opozivu postojećeg stanja. Središnja figura takvog otpora negacijom jeste figura Disidenta–opozicionara, tj. paralelne vlasti: onoga koji između programskog zaveta budućnosti i nasleđa u odnosu na koje pravi rez, ne uspeva da aktivira novu sadašnjost, ostajući u večnoj sadašnjosti “uviđaja”, denuncijacije postojećeg, kao sopstvenog zadatka par excellence.
– Otpor koji insistira na ne-vlasti, čija centralna figura jeste Dezerter. No ovakav otpor uzmicanjenem, pasivnošću, najčešće nije dovoljan naspram vojske prinude i brutalnog cinizma opresije. Čak i kada iz opravdanih razloga napušta front, dezerter nije u stanju da definiše sopstveni front frontu koji mu je nametnut.
– Otpor koji rađa novu vlast i time novu represiju. Centralna figura ovog procesa je Heroj otpora. Onaj koji u ime transgresije represivnog zakona, legitimiše pobunu, stvarajući tako novu vlast i novi zakon koji u jednom trenutku postaje nužno represivan prema subjektima koje izuzima, stavljajući ih izvan zakona, odnosno obuvatajući sve druge kroz formu discipline.
Da li je danas moguće misliti nove figure otpora svih i njihove organizacije, izvan pomenutih figura heroja, disidenta i dezertera?
Naspram zagovornika anti-totalitarnog diskursa – koji u svakom novom otporu vide opasnost od preobraćanja jedne represije u drugu, pružajući tako cinični alibi produžavanju postojećeg stanja kao “najboljeg od najgoreg” – nije li ključno pitanje dana upravo radikalni otpor koji bi ujedno bio i invencija novih formi politike emancipacije: novih pokušaja transformacije vladavine nad ljudima u vladavinu nad stvarima? Da li je između “reakcionarnog subjekta” (koji ne uspeva da porodi novo jutro, budeći se neprestano, i pored “otpora koji pruža” u nekoj vrsti “ugašenog prezenta” – Alain Badiou) i amblematskih figura istorijskog otpora oličenih u listama vlastitih imena (isti autor, Petit panthéon portatif), moguće misliti i pobunu svih, produžavanje “logi(č)ke pobune” (Arthur Rimbaud, Jacques Rancière), u dijalektičkom obrtu negacije ka novoj afirmaciji? Pri tome, koja je uloga avangarde, snage izvidnice, komandujućeg kadra, figure partije ili vođe, i to u perspektivi slobodarskog, pobunjeničkog potencijala svakoga, s onu stranu dihotomije nadređenosti/podređenosti, kao osnovnog aksioma emancipacije i jednakosti svih?
Ukratko, sa različitih teorijskih stanovišta i praktičnih iskustava, pokušaćemo da se osvrnemo na kompleksnu materiju organizacionih shema istorijskih otpora i otpora današnjice, izbegavajući zamku “objektivnog garanta” zagovornika ne-otpora: ambijentalnog anti-komunizma.
Edicija Jugoslavija
